Kippen eieren uitbroeden is een van de leukste onderdelen van het kippen houden. Niets is leuker dan het resultaat van het harde werken zien: lieve, schattige kuikentjes die zelf ook weer opgroeien tot mooie, zelfstandige kippen. Vanuit het niks, een ei, groeien kuikens opeens als kool. Maar daar heb je wel warmte voor nodig, en het uitbroeden moet op de juiste manier gebeuren.
Kippen eieren uitbroeden
Het liefst broedt moederkip zelf de eieren uit, maar dat kan niet altijd. De kip heeft geen zin om zo lang stil te blijven zitten, of ze heeft zoveel eieren gelegd dat ze ze omogelijk allemaal kan uitbroeden. Daarnaast zijn er ook kippen die gewoon niet zo goed zijn in het uitbroeden van eieren. Sommige kippenrassen worden zelfs helemaal niet broeds.
Om dat probleem te tackelen, kun je zelf eieren uitbroeden. Dat doe je met een broedmachine. Zo’n broedmachine heeft aardig wat voordelen. Het belangrijkste voordeel is dat het een hoge mate van betrouwbaarheid heeft. De kans is dus vrij groot dat de eieren uitkomen. Het biedt overigens geen garantie: niet alle eieren komen uit. Maar het grootste gedeelte wel.
Wanneer kun je kippen eieren laten uitkomen?
Kippen kunnen in principe het hele jaar door eieren leggen waar kuikens in zitten. De periode van februari tot mei is de meest gebruikelijke periode waarin kippen bevrucht raken. Zo rond deze tijd gaan veel pluimveehouders aan de slag met het fokken. Dat komt doordat op dit moment de toom kippen het sterkst en gezondst is. Het legt in deze tijdsperiode dan ook de beste eieren.
Kuikens die in de lente worden uitgebroed, gaan zelf ook leggen. Dat gebeurt zo’n 24 weken nadat ze uit het ei zijn gekomen. In de herfst krijg je dus nieuwe eieren. Het duurt ongeveer 21 dagen om een kippenei uit te broeden.
Broedtijd kip
Bij de meeste kippenrassen ligt het aantal broedeieren tussen de 10 en de 20. Bij dit soort hoendervogels duurt het broeden 21 dagen. Tijdens het broeden verandert ook het gedrag van een broedse kip. De kip zal zich terugtrekken op de plaats waar zij de eieren heeft gelegd. Gedurende de 21 dagen zal ze er constant te vinden zijn.
Die 21 dagen zijn trouwens niet in steen geschreven. Soms kan een kip er iets langer over doen. Bijvoorbeeld als de eieren wat groter zijn. En krielkippen doen er juist wat korter over, zo’n 20 dagen. Wees niet ongerust en geef de kip zoveel mogelijk tijd en ruimte om voor haar eieren te zorgen.
De broedtijd beïnvloeden
Hobbyboeren zouden de broedtijd van een kip wel eens willen beïnvloeden. Helaas kunnen we niet voor de schepper spelen en dat voor elkaar krijgen. Ook niet als je de temperatuur flink omhoog doet. Hennen broeden namelijk net zolang op eieren totdat ze uitkomen. Dat kan soms lang duren en soms kort duren.
Denk eraan dat stress van invloed is op de broedtijd. Een gestreste kip zal meer tijd nodig hebben dan een ontspannen kip. Geef de kip daarom zoveel mogelijk tijd, rust en een mooie plek om te broeden.
Benodigdheden uitbroeden
Om een kippenei uit te broeden, heb je een aantal zaken nodig. Allereerst zul je een broedmachine nodig hebben. Dit is een machine waar je de eieren inlegt en waar je de temperatuur, het licht en de luchtvochtigheid in regelt. Je simuleert hiermee het broedproces van een moederkip.
Naast een machine is het handig een broedthermometer te gebruiken. Hiermee kun je zien hoe warm het in de broedmachine of in het hok is. Om een ei uit te laten komen, moet je de juiste temperatuur (ongeveer 37,7 Celsius) gebruiken.
Ook heb je een hygrometer nodig. Hiermee meet je de luchtvochtigheid. Zonder de juiste luchtvochtigheid zullen de kuikens sterven in hun ei. Erg zonde, zeker omdat het met een dergelijke meter best eenvoudig is om de luchtvochtigheid bij te houden.
Natuurlijk zijn kuikens ook hongerig en hebben ze dorst, dus je zult ook alvast wat voer en een bakje drinkwater klaar moeten zetten, voor als ze uitkomen.
Manieren om een kippenei uit te broeden
Je kunt een kippenei op verschillende manieren uitbroeden. We zetten de meest voorkomende manieren op een rij.
Laten broeden door de kip
Het mooist is als de kip zelf haar eieren uitbroedt. Een broedse kip gaat overdag op haar nest zitten en zet haar veren op als er iets in de buurt komt. Ze wordt dan letterlijk en figuurlijk knorrig. Inclusief het geluid. Wanneer een van de hennen broeds is geworden, is het een goed idee deze uit het kippenhok te halen. Ze kan dan in alle rust broeden. De andere dames kunnen dan geen nieuwe eieren aan het nest toevoegen.
Je weet dat een kip broeds is dankzij hun ontlasting. De geur verandert, het wordt sterker. Dan is het dus tijd om moederkip een nieuw plekje te geven.
Alleen bevruchte eieren kunnen uitgebroed worden. Daarvoor heb je uiteraard wel een haan nodig. Wanneer je die niet hebt, kun je deze kopen bij een hobbyfokker of soms ook bij een professionele pluimveehouder. Je kunt dus niet zomaar eieren die je raapt uitbroeden. Dat werkt niet zo.
Ei uitbroeden zonder broedmachine
Kun je een ei uitbroeden zonder broedmachine? Ja, dat kan. De kip kan dat namelijk zelf. Je kunt ook proberen het ei uit te broeden onder een lamp. Zelf warmhouden met bijvoorbeeld handdoeken heeft meestal weinig succes, omdat je de juiste temperatuur en luchtvochtigheid dan maar moeilijk kunt bereiken.
Eigenlijk is het, naast het laten uitbroeden door de hen, het beste idee een broedmachine te gebruiken. Dit is het meest effectief, en het hoeft niet duur te zijn. Je kunt deze namelijk ook zelf bouwen.
Ei uitbroeden onder lamp
Je kunt in principe een ei onder een lamp uitbroeden, als je geen betere opties hebt. Er is een kleine kans dat het ei uitkomt. Dat zit zo: de warmte komt van de lamp. Dat is een belangrijke factor: de juiste temperatuur. De luchtvochtigheid wordt uiteraard niet geregeld door de lamp. Dit zou je kunnen simuleren door natte lappen op het ei te leggen. Dat regelt dan de luchtvochtigheid.
We moeten je wel meegeven dat dit een lastige klus is. Het is niet geheel onmogelijk, maar werken met een echte kip of een broedmachine is de betere optie.
Machinaal broeden
Machinaal broeden, of broeden met een broedmachine, is een geliefde methode voor veel (hobby)pluimveehouders. Dat komt doordat de kans op succes hier heel groot mee is. Met een broedmachine boots je het broedproces van de kippen na. Je kunt met de machine de juiste luchtvochtigheid en temperatuur afstellen om de kippeneieren uit te broeden.
In principe is het bij het broeden belangrijk met drie zaken rekening te houden: de temperatuur, de luchtvochtigheid en het keren van de eieren. Deze drie zaken zullen we iets uitgebreider bespreken.
Allereerst de temperatuur: elke broedmachine heeft een thermostaat waarmee je de temperatuur kunt regelen. Leg een thermometer in de machine, zodat je kunt zien wat de temperatuur is. Op die manier kun je het op de juiste hoogte afstellen. De temperatuur is de basis. Houd er rekening mee dat de gewenste hoogte van de temperatuur kan verschillen per type eieren dat je wilt uitbroeden.
Ten tweede is de luchtvochtigheid belangrijk. De luchtkamer in het ei kan alleen groeien als de luchtvochtigheid op het correcte niveau zit. Kuikens hebben een luchtkamer nodig om het eierschaal te kunnen aanpikken. Als de luchtkamer niet groot genoeg is, sterven de kuikens in het ei. Voor de eerste 18 dagen wordt een luchtvochtigheid van 40 tot 50 procent geadviseerd. Voor de laatste 3 dagen geldt een gewenste luchtvochtigheid van 70 procent. Je kunt dit bijhouden met een hygrometer.
Ten derde moeten de eieren gedraaid worden. Dit moet minimaal twee keer per dag gebeuren. Sommige machines hebben een functie waarmee de eieren automatisch gekeerd worden. Dit noemen we een keerautomaat. Keer je manueel? Zorg dan dat je op het ei met een potlood een kruisje zet en op de andere kant een rondje. Dan weet je precies of de eieren al eens gekeerd zijn. Teken geen symbolen met een stift op een pen op het ei, want dan neemt het ei de inkt op. Dat kan zeer schadelijk zijn voor de kuikens. Niet doen, dus.
Stap voor stap broeden in een broedmachine
Voordat je begint met broeden, is het belangrijk zeker te weten dat de broedmachine goed werkt en stabiel is. Zet daarom minimaal 24 uur voor het inleggen van de eieren de broedmachine aan. Stel de machine met een ventilator af op 37,5 graden Celsius. Broedmachines met een stilstaande lucht moeten worden afgesteld op 37,7 graden Celsius. De luchtvochtigheid moet worden ingesteld op 40 tot 50 procent.
Daarna kun je de eieren inleggen. Eieren die in de machine worden gelegd, noemen we ‘broedeieren’. Gewone eieren zijn niet geschikt om uit te broeden. Als je geen eigen kippen hebt, heb je vanzelfsprekend ook geen broedeieren. Die kun je kopen bij hobbyfokkers. Zo begint de kippenhobby. Denk erom dat vuile en gekneusde eieren niet mogen worden ingelegd, omdat de kans op zwakke dieren dan te groot is.
Na vijf tot zeven dagen controleer je of de eieren bevrucht zijn. Dat kan met bijvoorbeeld een schouwlamp (maar ook met een goede zaklamp). Dit proces noem je het schouwen van eieren. Je schijnt dan in de eieren, zodat je kunt zien of er zich iets heeft ontwikkeld. Als er een kuiken aan het groeien is, merk je dat op met een puntje dat zichtbaar wordt. Later komen daar de bloedvaten bij. Is het ei niet bevrucht? Dan haal je deze uit de broedmachine. Met de schouwlamp kun je later in het proces ook de groei van de luchtkamer volgen.
Op dag 19 stellen we de luchtvochtigheid bij. Deze moet omhoog. Vanaf deze dag wordt er ook gestopt met het keren van de eieren. De kuikens kunnen dan in alle rust uitkomen. Op dag 20 of 21 worden de eieren namelijk aangepikt door de kuikens. Ze komen dan uit. Laat de natuur zijn gang gaan. Help de kuikens niet als het niet lukt, want dat worden zwakke dieren. Ze laten sterven is erg zielig, maar het is beter voor het toekomstige levensverloop van de dieren. Je wilt ze geen leven lang pijn laten lijden.
Voordat je de kuikens uit de machine haalt, is het zaak dat je ze goed laat opdrogen. Als het goed is heb je al een speciaal kuikenhok of een opfokhok. Deze moet voorzien zijn van een warmtebron. Denk bijvoorbeeld aan een warmteplaat of een warmtelamp. Uiteraard zijn de kuikentjes ook dorstig en hongerig, dus moeten ze vers kuikenvoer en vers drinkwater hebben. Zorg er wel voor dat het water en het voer minimaal 50 centimeter van de warmtebron staan. Vanaf dit moment ben je een surrogaatouder, dus is het ook jouw taak het hok goed schoon te houden. Een dikke laag zaagsel leggen is een goed idee. Dat zorgt ervoor dat de ontlasting van de kuikens wordt opgenomen en dat het hok ook droog blijft.
Lees ook onze uitgebreide handleiding over hoe je een broedmachine moet gebruiken.
Uitbroeden in een broedkast of broedhok
Een broedkast werkt eigenlijk op dezelfde manier als een broedmachine. Ook hier geldt dat de drie vaste waarden (de temperatuur, de luchtvochtigheid) en het keren van eieren van belang zijn. In principe is het gewoon een broedmachine, maar in een iets andere omhulsel. Het voordeel van een broedkast is dat het iets natuurlijker aanvoelt dan een broedmachine.
Ook deze broedkast kun je voorzien van een laag zaagsel. Dat zit lekker voor de kippen en zorgt ervoor dat de broedkast of het broedhok mooi schoon blijft.
Help! Bevruchte eieren komen niet uit
Normaal gesproken komen de eieren binnen 21 dagen uit. Veel hobbyfokkers maken zich zorgen als de eieren niet binnen 21 dagen uitkomen. Denk je: ‘Help! De eieren komen niet uit na 21 dagen’ of zit je druk te zoeken op: ‘Kuiken komt niet uit ei’, dan hebben we hier het antwoord voor je: het is niet erg als een ei niet binnen 21 dagen uitkomt.
Maak je geen zorgen, want het ene ei duurt langer om uit te broeden dan het andere ei. Zeker als het om grote eieren gaat kan het langer duren. Bovendien is het ook verschillend per ras. Krielkippen komen bijvoorbeeld al binnen 20 dagen uit, in plaats van 21 dagen. Forse kippen kunnen er juist iets langer over doen.
Als de bevruchte eieren helemaal niet uitkomen, is dat natuurlijk jammer. Maar het is goed je te realiseren dat je ze niet allemaal kunt uitbroeden. Doorgaans kun je rekenen op een succesratio van 65 procent. Zoals eerder gezegd is het belangrijk dat je de kuikens niet helpt om uit hun ei te komen, omdat je dan zwakke dieren krijgt.
Tips bij het uitbroeden
Wanneer je kip eieren gaat uitbroeden, kun je een paar tips gebruiken om het proces beter te laten verlopen. Zo is een goede ondergrond belangrijk. Neem als ondergrond voor het nest een uitgestoken plank. Dat zorgt voor de noodzakelijke vochtigheid om de eieren uit te kunnen broeden.
Je kunt met nep eieren controleren of de kip wel broeds is. Als de kip 2 dagen op de nep eieren heeft gezeten, vervang je ze voor echte eieren. Het ligt aan de grootte van de eieren en de hen hoeveel het er kunnen zijn. Meestal zijn het er zeven tot elf.
Geloof het of niet, maar een oneven aantal geeft het beste resultaat. Bijgeloof? Nee, wetenschap. De kip rolt de eieren naar om onder het borstbeen. Dat heeft een ovaalvorm. Een ongelijk aantal eieren zorgt (gek genoeg) voor een betere verdeling.
Hebben jullie kuikens gekregen? Plaats de kloek dan in een eigen hok, zonder zitstok en legnest. Zet er voldoende water en kuikenvoer neer. De moeder zal dan voor de rest zorgen.
BEN JE OOK BANG OM FOUTEN TE MAKEN BIJ HET KIPPENHOUDEN?
Veel beginnende kippenhouders maken fouten. Door onze gratis gids te downloaden kan je de meest voorkomende fouten voorkomen!