Wanneer de winter in aantocht is, beginnen veel kippenboeren zich toch wat zorgen te maken over de gezondheid van hun geliefde kippen. Krijgen ze het niet te koud? Worden ze niet ziek? En als je dan als hobbypluimveehouder je kippen tegen elkaar aan ziet staan, zoekend naar warmte, gaat het schuldgevoel werken: je kippen lijken het steenkoud te hebben. Gelukkig is het allemaal niet zo erg als het lijkt. Eigenlijk kunnen kippen best tegen een stootje, maar ze hebben wel wat hulp nodig. Hoe je verantwoord kippen houdt in de winter, lees je in dit artikel.
Kippen en kou
Kippen en kou: is dat wel een goede combinatie? Bevriezen je kippen niet? En worden ze in de winter sneller ziek dan in de zomer? Het zijn veelgestelde vragen, die we stap voor stap beantwoorden.
Kunnen kippen tegen de kou?
Bijna alle kippen kunnen tegen de kou. Maak je geen zorgen dat je kippen het te koud krijgen; het zijn geen koukleumen, zoals mensen wel zijn. Wel zijn er een aantal rassen die wat extra aandacht verdienen. Kleine kippenrassen zijn namelijk niet goed beschermd tegen de kou. Zij hebben het vaak moeilijk in de winter.
Wanneer je vechtrassen houdt, moet je ook maatregelen nemen in de winter. Ze kunnen niet tegen koude temperaturen. Krulvederige kippen hebben standaard een slechte isolatie. De kou kan dan niet goed weg, waardoor ze het koud blijven hebben. Goed om daar dus al voordat de winter komt mee aan de slag te gaan.
Geloof het of niet, maar eigenlijk kunnen kippen beter tegen de kou dan tegen hitte. Maak je geen zorgen als ze tegen elkaar aan kruipen. Ze doen dit om elkaars lichaamswarmte op te vangen. Heel natuurlijk gedrag voor kippen. Menselijke bemoeienis is soms ongewenst.
Kunnen kippen tegen regen?
Kippen kunnen vaak slecht tegen regen. Daarom moet het nachthok geventileerd worden, maar het mag er niet tochten. Ook de ren moet droog blijven, in het geval van regen.
Welke kippen leggen in de winter?
Wie kippen houdt voor de leg, heeft natuurlijk het liefst dat de kip het hele jaar door verse eitjes legt. Het is logisch dan op zoek te gaan naar specifieke rassen. Het antwoord op de vraag: ‘Welke kippen leggen in de winter?’ is alleen wat complex, omdat er zoveel verschillende rassen zijn.
De soorten kippen die worden gehouden in pluimveebedrijven, zijn zogenaamde ‘bedrijfshybride legrassen’. Die blijven het hele jaar door goed leggen. Dit zijn alleen niet de rassen die vaak door hobbydierhouders worden gehouden. Ze vereisen ook wat speciale aandacht en kennis.
Kippen die wel vaak door hobbyisten worden gehouden, zijn bijvoorbeeld leghorns. Deze staan bekend als zeer goede leggers. Wellicht leggen ze niet het hele jaar door, maar het is wel de soort die het langst zal blijven leggen. Sommige rassen zijn met elkaar gecombineerd om de legkracht te verbeteren.
De kans is groot dat je in de winter zonder eieren zult komen te zitten. De meeste hobbyrassen moeten het vooral van de voorjaars- en zomerleg moeten hebben. In deze jaargetijden komt de eierproductie pas echt goed op gang. Wel kun je wat invloed uitoefenen met een lamp. Voor de kip is de dag dan langer, waardoor ze het soms wel volhouden in de winter. Het biedt geen garanties, maar het kan het proberen waard zijn.
Kippen op stok in de winter
Vooral in de winter is het erg belangrijk dat de kippen op stok kunnen gaan. Als daar geen mogelijkheid voor is, zullen de tenen van de kippen bevriezen. Daarom moet er voldoende plaats in het hok zijn om lekker te kunnen zitten, of te ‘roesten’. Ze hebben voldoende ruimte als ze met hun veren hun poten kunnen bedekken.
Door op stok te gaan kunnen kippen zelfs een strenge winter doorstaan. Wat aandacht aan het hok en de stokken besteden is dus een belangrijk advies. Het is een kleine moeite, maar je doet de kippen er een enorm plezier mee.
Kippen houden in de winter: wat klusjes
Wanneer de winter in aantocht is, kan de kippenboer alvast wat tijd inruimen voor wat klusjes. Denk bijvoorbeeld aan het isoleren en ventileren van het hok, maar ook aan het maken van plannen voor het vorstvrij houden van het drinkwater, een eetplan ontwikkelen voor de kippen in de winter, aan de slag met de zitstokken en een plan maken voor andere klusjes in en rond het verblijf. In de winter zelf begint het echte werk.
Vorstvrij houden van het drinkwater
Voor kippen is bevroren drinkwater een groot probleem. Ze hebben elke dag vers drinkwater nodig om gezond te blijven. Als het water bevroren is, kunnen ze niet genoeg vocht tot zich nemen. Daardoor kunnen er, ook in de winter, uitdrogingsverschijnselen ontstaan.
Juist in de winter eten kippen meer om hun lichaamstemperatuur op peil te eten. Van dat eten krijgen ze dorst, waardoor ze weer meer willen drinken. Het ijsvrij houden van het drinkwater is dus cruciaal. Je kunt dit het best doen met een drinkbakverwarmer. Daar heb je het minste omkijken naar.
Kies voor een kippendrinkbak van kunststof als het vriest. Een metalen drinkbak wordt koud. Daardoor kunnen de kippen vast komen te zitten met hun lellen en kammen. Deze lichaamsdelen vriezen dan vast aan de bak. Wanneer ze zich los proberen te trekken, zullen ze zich bezeren.
Met lichte vorst is het een goed idee de drinkbak in de avond binnen te halen. Zet deze pas in de ochtend weer buiten. De kippen zullen de bak niet missen; ze drinken niet in het donker.
De kippen voeren tijdens de winter
Het voeren van de kippen is in de winter belangrijker dan op andere dagen van het jaar. Tijdens de koude winterdagen gaan ze namelijk behoorlijk schransen. Het is goed te weten dat een kip maar liefst 41 graden warm is, wat betekent dat ze veel moeten eten om zich warm te houden. Als het buiten kouder wordt, gebruiken ze meer energie uit het voedsel, zodat ze de juiste temperatuur kunnen behouden.
Je kunt hier ook rekening mee houden in het soort voer wat je voorzet. Kippenvoer met extra koolhydraten, zoals verschillende granenmixen en groente, fruit en gedroogde insecten zijn een welkome aanvulling in de winter. Ze geven veel energie. Bovendien kun je het ook als tussendoortje gebruiken.
Kammen, lellen en poten beschermen
Door condensvorming kunnen de lellen en de kammen van de kip bevriezen. Gelukkig zijn er vrij eenvoudige middelen om dit tegen te gaan. Smeer ze in met wat vaseline of Helosanzalf. Dat verkleint de kans op bevriezing behoorlijk. Niet alleen de kammen en lellen kunnen bevriezen, maar ook de poten. Bij bijvoorbeeld Sabelpotenkrielen komt het vaak voor dat de poten bevriezen door samenklonterend sneeuw en ijs.
Je kunt het ijs met een haardroger verwijderen van de poten. Laat de kippen wel eerst goed afkoelen voordat ze je weer buiten zet. De omschakeling tussen temperaturen kan namelijk lastig zijn voor de kip. Om te voorkomen dat je geliefde kip bevriest, is het een goed idee ze regelmatig te controleren.
Kippenhok winterklaar maken
Het kippenhok winterklaar maken is een absolute must. Denk er al over na in de zomer, zodat je met een goed plan aan de slag kunt gaan. Vooral ventilatie is erg belangrijk. Isolatie kan worden overwogen, maar als mens zijn we geneigd om al snel voor warmte te gaan. Een te warm, of verwarmd hok, kan voor de nodige problemen zorgen. Het verschil in temperatuur tussen buiten en binnen is dan te groot. Ziekte ligt dan op de loer.
Sneeuwvrij houden van het buitenverblijf
Het is belangrijk niet alleen met de kippen zelf bezig te zijn, maar ook met de plaats waar ze veel verblijven: het (nacht)hok of de kippenren. Zeker in de winter is werken aan het nachthok een belangrijke bezigheid. Je kunt een aantal kleine acties ondernemen om het hok net iets meer comfortabel te maken. Extra verwarmen is zelden nodig. Hoe dat zit, bespreken we later.
We hebben niet alle jaren sneeuw, maar wanneer het wel sneeuwt, is het toch fijn als je wat maatregelen hebt getroffen. Allereerst een geruststelling: kippen kunnen prima tegen sneeuw. Ze houden er alleen niet van. Daarom vinden ze het niet fijn als er veel sneeuw in het kippenhok ligt. Dan kunnen ze niet goed scharrelen. Zelf kunnen ze het niet schoonmaken, dus het is de taak van de pluimveehouder om het hok sneeuwvrij te houden.
Je doet er goed aan ook wat aandacht aan het dak te besteden. Dat klinkt niet zo voor de hand liggend, maar bedenk wat er gebeurt met daken die met sneeuw bezaaid liggen; die worden topzwaar, waardoor ze kunnen inzakken. Je moet er niet aandenken dat zo’n dak op een kip valt.
Het hok verwarmen, is dat nodig?
Zoals we eerder al aangaven is het eigenlijk niet nodig aan het hok extra te verwarmen. Hoewel kleine kippen als Serma en Chabo’s en vechtrassen als de Ko-Shamo en krulvederige kippen wel behoefte hebben aan extra verwarmen, hebben veel andere kippen dat niet. Je kunt een nachthok namelijk ook te warm maken.
De ideale temperatuur is in de winter net boven nul. Dat klinkt koud, maar kippen vinden dit een prettige temperatuur in deze tijd van het jaar. Je kunt een verwarmingselement gebruiken, maar een warmtelamp of warmteplaat voldoet vaak ook.
Het is een nog beter idee om de warmtebron te koppelen aan een thermostaat. Wanneer het hok een bepaalde temperatuur bereikt, wordt de warmtebron uitgeschakeld. Zo houd je altijd de juiste temperatuur in het hok.
Kippenhok isoleren winter
We krijgen vaak de vraag of een kippenhok extra geïsoleerd moet worden. Strikt noodzakelijk is het niet, maar een klein beetje extra warmte zorgt ervoor dat je kippen niet bevriezen. Isoleer het hok door de zijkanten van het nachthok met piepschuim te bedekken. Dan schommelt de temperatuur minder.
Ook met bodemmateriaal kan het hok beter geïsoleerd worden. Je zou bijvoorbeeld stro kunnen gebruiken. De holle structuur zorgt voor stilstaande lucht. Stilstaande lucht isoleert prima, waardoor de kippen er wat comfortabeler bij zullen zitten.
Voordelen van een geïsoleerd hok
Het geeft voor de kippenboer een fijn gevoel te weten dat de kippen het niet koud zullen hebben. Maar is deze angst terecht? In principe kunnen kippen wel tegen een stootje, ze zullen niet snel ziek worden van koude temperaturen. Toch is het goed als het kippenhok goed geïsoleerd is.
Een goede isolatie betekent namelijk meer comfort voor de bewoners van het hok. Daarnaast levert het ook geld op: hoe meer de kippen de kou moeten weerstaan, hoe meer energie ze nodig hebben. Dat houdt in dat ze meer energierijk voer nodig hebben.
Daar komt nog bij dat het vorstvrij houden van de drinkbak gemakkelijker gaat in een goed geïsoleerd hok. Deze bevriest dan niet zo snel. Buitenzetten zorgt er juist voor dat de drinkbak snel zal bevriezen. Het plaatsen in een geïsoleerd hok heeft dus zo zijn voordelen.
Nadelen van een geïsoleerd hok
Het belangrijkste nadeel van een geïsoleerd hok, is de isolatie zelf. Wanneer je de isolatielaag verkeerd aanbrengt, ventileert het hok niet goed. Wanneer alles te strak is aangebracht, is er geen goede luchtcirculatie. Dat kan de kippen ziek maken.
Tegelijkertijd moet de isolatielaag van het hok wel zo zicht zijn dat geen knaagdieren en mijten zich er kunnen nestelen. Kippensnavels moeten er niet bij kunnen. Anders kunnen deeltjes worden geabsorbeerd en kan er schade aan de gezondheid ontstaan.
Kortom: wanneer er wordt geïsoleerd, moet de pluimveehouder aan nogal wat zaken denken. In sommige gevallen is het beter er een expert bij te halen. Wanneer isoleren een te grote greep lijkt, is het nemen van standaardmaatregelen (zoals het werken aan de bodembedekking) een goed idee.
Moet ik mijn kippenhok isoleren?
Of het een goed idee is het kippenhok te isoleren, hangt af van tal factoren.
Denk bijvoorbeeld aan de grootte van het kippenhok en het aantal kippen dat erin verblijft. Minder kippen betekent minder kamervolume om met hun lichaamswarmte te verwarmen. Een kleinere ruimte zorgt ervoor dat de kippen zich makkelijker kunnen verwarmen, maar er moet ook genoeg ventilatie zijn om vocht weg te voeren. Streef naar een droog hok zonder tocht, maar houd daarbij de ventilatie in de gaten.
Ook de klimaatomstandigheden moeten meegewogen worden. Wordt het vaak koud in het deel van het land, of valt dit wel mee? In Nederland kennen we eigenlijk niet hele strenge winters, dus in de meeste gevallen is isolatie niet noodzakelijk.
Kijk ook naar het materiaal waarvan het hok gebouwd is. Stenen beschermen beter tegen de kou dan enkellaagse houten hokken. De materiaalkeuze en de constructie zijn dus medebepalend voor het antwoord op de vraag of isolatie noodzakelijk is.
De kippen zelf wegen natuurlijk ook mee. De leeftijd, ras, het gebruik en de verwachte prestaties spelen een rol bij het al dan niet isoleren van het hok.
De beste manier om een kippenhok te isoleren
De gemakkelijkste manier van isoleren is het gebruik van polystyreen of glaswol. Wil je liever natuurlijke producten gebruiken, dan kun je stro, schapenwol, geperste houtsnippers of minerale wol als isolatielaag gebruiken. Daarvoor worden de gehele wanden voorzien van dit materiaal, van vloer tot dak.
Isolatie zorgt niet alleen voor een goede temperatuur, maar het beschermt ook tegen ongewenste bewoners en het plukken van de kippen. Om wat extra kracht bij te zetten kun je een houten bekleding, zoals tand en groef, hardboard of plaatwerk aan te brengen. Alle scheuren moeten daarna weer bedekt worden. Gebruik hiervoor hoogwaardige stalen strips, houten strips of vulling met siliconen. Voorzie de binnenbekleding ook van een kalklaag, zodat bijvoorbeeld mijten geen mogelijkheid krijgen om zich te nestelen. Ze hebben een hekel aan kalk.